Grip op grondstof

Doelstelling
Het doel van Grip op Grondstoffen is betere afvalscheiding, waardoor milieu- en klimaatwinst behaald wordt en minder kosten gemaakt worden voor het verbranden van restafval en meer opbrengsten gegenereerd worden vanuit de verkoop van gescheiden grondstoffen.
Uitgangspunt is om toe te werken naar de landelijke doelstellingen van max. 100 kg restafval per huishouden per jaar.

Gewenste resultaten
Het project 'Grip op Grondstof' geeft uitvoering aan het besluit van de gemeenteraad uit 13 oktober 2015 om samen met de andere Avalex gemeenten Het Nieuwe Inzamelen (kortweg HNI), met daarbij gewijzigde inzamelfrequenties, in te voeren.

In Leidschendam-Voorburg is in 2019 gekozen voor een variant die we het nieuwe inzamelen 2.0 noemen. Het nieuwe inzamelen 2.0 betekent dat de oorspronkelijke beleid aangaande omgekeerd inzamelen is aangepast. Het wegbrengen van restafval naar een ondergrondse container wordt niet automatisch ingevoerd. Per wijk wordt met inwoners de voorkeur voor een inzamelmethode afgestemd. Zo kunnen inwoners in de laagbouw ervoor kiezen om een extra mini-container voor PMD te ontvangen. Voor hoogbouw kan een keuze zijn de afvalinzameling inpandig te houden. Ook kan (een deel van) een wijk in de toekomst alsnog overgaan naar het afscheid nemen van de restcontainer aan huis en kiezen voor een ondergrondse faciliteit.

Het harmoniseren van de inzamelfrequentie voor laagbouw met de andere gemeenten; van wekelijks restafval naar om de week restafval en PMD inzamelen.

HNI 2.0

• In alle wijken is HNI 2.0 uitgerold
• In september 2022 zijn de laatste ondergrondse containers geplaatst in Voorburg Oud (Parkweg) en Dam Centrum. De tijdelijke bovengrondse containers gaan weg
• De rechtszaak, vanwege bezwaar ondergrondse containers Houtwerf, daarvan is de beslissing is in het voordeel van de gemeente uitgevallen

Inzamelfrequentie

• De frequentie van wekelijks inzamelen van restafval bij laagbouw was op basis van het coalitieakkoord voor de periode van twee jaar
• Zodra een wijk om was en PMD werd ingezameld aan huis, ging het restafval in laagbouw van wekelijks naar om de week. Dit is in het voorjaar van 2022 afgerond
• Stapsgewijs vergroten we de scheidingspercentages en verminderen mede hierdoor de kosten voor de inzameling van het restafval
• De frequentie van wekelijks inzamelen naar om de week inzamelen van restafval voor laagbouw is geldt nu voor heel de gemeente

Maatwerk  

• In de lijn met het collegebesluit (meer inspraak en maatwerk) zijn klankbordgroepen opgericht van burgers in de wijk. Deze vonden, vanwege corona, deels online plaats
• Er is fors ingezet op communicatie mede met behulp van enquêtes per wijk
• Grofvuil staat los van HNI, als onderdeel van het programma ‘Sterk voor Noord’ lopen hier pilots voor
• Bijstelling, optimalisatie en verbetering blijft onder de aandacht. Ook na afronding van HNI. Afvalinzameling is een dynamisch proces in een organisch geheel (de wijk en gemeente). Afvalgedrag en technische ontwikkelingen zijn nooit statisch. Flexibel inspelen op ontwikkelingen blijft ons beleid. We blijven in de toekomst in gesprek om kansen te pakken voor een hogere afvalscheidingspercentages

Financiële gevolgen wijzigingen
In 2022 is € 45.000 begroot om:

• In Voorburg Oud HNI uit te rollen
• In de gehele gemeente is bij laagbouw van wekelijkse restafval naar om de week restafval en PMD per 21-02-2022
• De laatste serie ondergrondse containers te plaatsen in Voorburg Oud, Voorburg Midden en Dam Centrum. Dit is momenteel in de afrondende fase.

Projectkosten lokaal
Dit financieel overzicht betreft de lokale uitvoeringskosten voor de gemeente. De standaard kosten van het Avalex deel voor HNI 2.0 zijn hier geen onderdeel hiervan

Verantwoording
De uitgaven en de verplichtingen betreft uren projectleider en kosten uitrol HNI (offertes Avalex) in alle wijken.

Bij de planning gelden de volgende uitgangspunten:

• Conform college besluit maatwerk per wijk. Per wijk wordt met bewoners bekeken wat nodig is om de doelstelling, minder restafval, te behalen
• Uitgangspunt is: inzamelen voor restafval voor laagbouw overal naar om de week. Voor 100% is dit gerealiseerd.
• HNI is een trapsgewijs proces, per wijk. De ene wijk kan al eerder om zijn dan de streefdatum, terwijl een andere wijk nog de wekelijkse restafval inzameling heeft voor laagbouw
• Of in alle wijken restafval van wekelijks naar om de week voor laagbouw is ingevoerd, hangt af van een aantal factoren, zie hiervoor kopje Risicomanagement
• Aangezien HNI is afgerond vervallen bovenstaande risico's.

Zie de bijlage Planning voor een uitgebreid overzicht

Voor HNI, nu in afronding, zijn vanaf september 2019 tot heden de volgende communicatiemiddelen gebruikt:

• De Upinion app, een digitale enquête om bewonerswensen per wijk te inventariseren
• De inloopavonden waarbij bewoners keuzes kunnen maken uit HNI-opties en specifieke wensen kunnen aangeven op A0 formaat wijkkaarten
• De uitkomsten van de enquête en de bewonersavond worden per wijk besproken via een klankbordgroep. Dit zijn bewoners die zich hiervoor hebben opgegeven, via de Upinion app, via email (afval@lv.nl) of rechtstreeks op de bewonersavond zelf
• Specifiekere afstemming HNI met bewoners via kerngroepen, vve’s en wijkberaden
• Er wordt maatwerk verleend per wijk, hierover worden bewoners geïnformeerd
• Bewoners ontvangen informatie zodra er in hun omgeving wordt gestart met de procedure voor plaatsing inzamelmiddelen
• De communicatie vond tijdens Corona veel online plaats, zoals klankborden via video conferentie. Zie ook de opmerkingen bij planning
• Klankborden is een ander proces dan vergaderen met een strakke agenda. Via MS-teams klankborden is minder dynamisch. Coproductie, creatief nadenken en problemen oplossen is online minder eenvoudig.  Zo ontbreekt een stukje lichaamstaal tijdens de gesprekken.
• Tijdens Corona zijn bewoners en de gemeente capabel geworden in online overleggen. We zijn er aan gewend geraakt met zijn allen.
• Toch blijft de behoefte aan fysiek klakborden groot bij deelnemers en is dit, zodra het kon, weer opgepakt.

Conclusie op basis van ervaring: Online klankborden en afstemmen is een mooie aanvulling, zeker omdat het (reis)tijd bespaard. Het is niet 100% het alternatief voor fysiek overleggen, je mist subtiele communicatie (bv een blik van verstandshouding).

Risico's kunnen worden uitgesplitst naar algemene risico's bij het invoeren van HNI en lokale risico's in Leidschendam-Voorburg.

Risico's algemeen HNI
Avalex rapporteert over de algemene risico's van HNI.

De belangrijkste risico's zijn financiële risico’s en de planning:

• De verwachte opbrengsten van grondstoffen (vraag en aanbod bepalen deze prijzen) heeft een inzamelaar en een gemeente niet zelf in de hand
• De planning hangt mede af van bijvoorbeeld gerechtelijke uitspraken en wijzigingen in regelgeving, zoals nu met PFAS. De planning is ook deels afhankelijk van de planning bij andere Avalex gemeentes, de inzet capaciteit bij Avalex zelf en door ziekte of uitval
• De belangrijkste risicofactor voor de planning die erbij is gekomen, is de Corona uitbraak sinds maart 2020, waardoor we in een nieuwe realiteit zijn beland
• Communicatie vanuit Avalex, is de afgelopen periode in beslag genomen door Corona. De reguliere inzameling en tijdelijk grofvuil binnenhouden kreeg voorrang boven HNI-communicatie. De achterstand zal de komende periode worden ingehaald en heeft effect op planning en verdere uitrol (zie ook kopje planning)
• De gelimiteerde capaciteit bij zowel Avalex als Inovim, de uitvoerende partij ingehuurd door Avalex
• De decembermaand en de eerste week van januari waren vanwege de feestdagen, aanpassingen afvalkalender en het tijdelijk hogere aanbod van huisvuil (cadeauverpakkingen, glas en kerstbomen) niet geschikt om HNI uit te rollen

Resumé
Op verwachte opbrengsten van grondstoffen na (dat is los van HNI een blijvend risico), zijn bovenstaande risico's niet meer relevant bij afronding van het project.

Risico's Uitvoering in Leidschendam-Voorburg
Planning
Het project is in Q3 van 2022 afgerond
Terugkijkend waren de risico’s voor de planning:

Capaciteit
Avalex heeft zelf capaciteitsproblemen (mede door Corona eerst) en merkt nu dat de inzet van de onderaannemer (Inovim) gelimiteerd is. Dit heeft uiteindelijk tot geen vertraging geleidt.

Imago door Ledigingsproblemen
Het niet tijdig ledigen en daarmee een toename van dumping van afval naast verzamelcontainers, leidde tot imagoproblemen bij HNI. De tijdig ledigen via vulsensor heeft een deel van dit probleem oplost. De focus komt nu te liggen op aanpak illegale dump, dit is een gedragsprobleem.

Beleid
Vanaf 1 januari 2022 is HVC de nieuwe afvalverwerker. Nieuwe technieken bij afvalverwerkers, zoals na-scheiden van PMD, plus voortschrijdend inzicht, kunnen leiden tot aanpassingen van het afvalbeleid. Belangrijk is om hier ruim van tevoren over te communiceren en uit te leggen waarom beleid wordt aangepast.